- osmanlidagemiteknolojisi

osmanlidagemiteknolojisi

OSMANLI DEVLETİNDE GEMİ TEKNOLOJİSİ

İmparatorluk dönemi Türkiyesinde tersaneler aynı zamanda deniz teknolojisinin keşif merkezleriydi. Buralarda her türlü deniz keşifleri tecrübe edilirdi. Teknik ilerlemeye çok önem veren ve birçok şahsi teknik buluşu da olan Fatih Sultan Mehmed ne kadar büyük gemi yapmanın kâbil olduğunu anlamak istedi . Bu amaçla 3.000 tonluk bir gemi yaptırdı. Zırhlı olmayan ve asıl malzemesi ahşap – tahta olan 3.000 tonluk gemi muazzam bir gemidir ki dünya tarihinde o güne kadar böyle bir gemi yapılmamıştı.

Fatih’in bu gemsi tersane tezgâhından indirilince battı. Bu zamana kadar görülmemiş en büyük çapta topların mühendisi olan Fatih’in gemi mühendisliğinde de başka deneyler ve yeni keşifler yapmaya ömrü vefa etmedi.
Fakat onun giriştiği bu tecrübe oğlu II. Bayazid’e örnek oldu ve birbiri ardınca çalışmalar yapıldı. Nihayet 1488’de İstanbul’da 2.500 tonluk bir baştarda (büyük gemi) haliçte kızaklarından denize indirildi.
Bu geminin sadece iç döşemesi için bu günkü para ile 2 trilyon 64 milyar para harcanmıştı. Dünya tarihinde o güne kadar bu büyüklükte bir gemi asla yapılmamış, yapılması tasavvur dahi edilememişti. Geminin 2.000 mürettebatı ve 120 yivli uzun menzilli topu vardı. Bu gemi II. Bayezid tarafından kaptan-ı derya Mesih Paşa’ya paşalık gemisi olarak verildi. XVI. asra gelindiğinde 3.000 tonluk gemilerde yapılabilindi. 1710’da yine İmparatorluk Türkiyesinde imal edilere Haliç’den denize indirilen bir kalyon (yelkenli büyük harp gemisi) 3.300 mürettebatlı ve dünyanın en büyük teknesiydi.

IV. Murad devrinde (1623–1640) yapılan kadırgalar arasında bir tanesi vardı ki 3.120 mürettebatlı ve 150 toplu adeta bir devdi. 1827 de Navarin faciası ile Osmanlı donanması yakılınca, II. Mahmud süratle donanmayı yeniletti. Gemi mühendislerine inşa ettirttiği 1,400 mürettebatlı 124 toplu gemi vardı ki yeryüzünün en iyi harp gemisiydi, bir benzeri sadece İngiliz donanmasında vardı.

XVIII. Yüzyılda Kalyon Teknolojisi ve Osmanlı Kalyonları” adlı teziyle İstanbul Üniversitesi Akdeniz Dünyası Araştırmaları Yüksek Lisans Programı mezunu Sinan Dereli tarafından Osmanlı gemi inşa teknolojisine dair bir sunum yapıldı. Denizcilik Müsteşarlığı İstanbul Bölge Müdürlüğünce düzenlenen ve “Bir Osmanlı Kalyonunun Yapım Teknolojisi: Şehbaz-ı Bahrî Örneği” başlığını taşıyan sunum, Prof. Dr. İdris Bostan’ın açılış konuşmasıyla 15.03.2011 tarihinde saat: 15.00’te Deniz Ticaret Odası Meclis Toplantı Salonunda gerçekleşti.

Sunumdan Özetler.

Bir Osmanlı Kalyonunun Yapım Teknolojisi: Şehbaz-ı Bahrî Örneği.
XVIII. yüzyıl yelkenli gemilerin, özellikle de kalyonların en parlak dönemlerinden biridir. Kalyonların donanmanın bel kemiğini oluşturmasına karar verilmesiyle başlayan yeni dönemde bahriyenin bu yeniliğe göre tanzim edilmesi gerekmişti. İlk ciddi düzenleme 1701 tarihli Bahriye Kanunnâmesi ile hayata geçirilmiş oldu. Binlerce kerestenin ve yüzlerce topun bir arada uyumlu olacak şekilde tasarlanıp denizlerde seyreden Osmanlı kalyonlarının gövde yapılarının nasıl olduğu konusu bugün hala gizemini korumaktadır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde konuyla ilgili dönemde her hangi bir teknik çizime rastlanmamıştır. Fakat Arşivde kalyonlara ait mevcut kereste listeleri ve boyutlarla ilgili kayıtlar kalyonların gizemine büyük ölçüde ışık tutmaktadır.

Şehbaz-ı Bahrî kalyonunun gövdesinin gerçekte nasıl olduğunu aydınlatacak herhangi bir plan bulunamadığı için gövdenin şekli ve kalyonun özellikleri

Başlıca Gemi donatım malzemesi

ancak 1737’de Keyfiyet-i Rusya adlı eserde minyatür şeklinde olan görüntüsünden ve mevcut kereste listelerinden yapılan çıkarımlarla ifade edilebilir. Şehbaz-ı Bahrî kalyonu 1758’de fesh edildiği bilinmektedir. Ortalama kalyon ömrünün yirmi ila yirmi beş sene arası olduğunu kabul edildiğinde geminin yapımına 1733 ya da 1734 tarihinde başlanmış olabileceği düşünülebilir. Kalyonların gövdelerini tasarlayanlar ve planlayanlar Tersâne-i Âmire mimarları adı altında örgütlenen mimarlardı.
İlk etapta kurulan parça omurgaydı. Omurgada ve gemi yapımında kullanılan en sert kerestelerden biri meşe ağacıydı. Bu ağacı omurga yapımı için elverişli olan karaağaç izlerdi. Baş bodoslama, kıç bodoslama ve omurga bileşimi geminin omurgasını formüle ederdi. Omurganın üzerine binen kaburgalar ıskarmoz olarak adlandırılırdı. Kalyonlarda kullanılan borda keresteleri ortalama 5 ila 7 m arasında değişmekteydi. Kaburgalar bu kerestelerle birbiriyle örtüşecek şekilde montelenirdi. Tüm kalyonlarda olduğu gibi Şehbaz-ı Bahrî kalyonu da direkleri sağlama almak için sabit donanıma, yelken ve serenlere kumanda edebilmek için hareketli donanıma sahipti.

Minyatür : Deniz Savaşı

Sabit donanım sisteminin direklerin gerilimini emen bir fonksiyonu vardı. Bunlar genel olarak çarmıklar, istralyalar ve patrisalardı. Bu halatlar her zaman gergin ve sabit bir pozisyondaydı. Şehbaz-ı Bahrî’nin toplam 16 çarmığı vardı. Patrisalar tam olarak kestirilmese de 10 tane ana istralyası bulunmaktaydı.
Hareketli donanım sisteminin fonksiyonu ise seren direkleri ve yelkenler arası kumandayı sağlamaktı. Mevcut liste ve belgelerde bu halat sistemleri hakkında bilgi olmadığı için Şehbaz-ı Bahrî’nin minyatüründen çıkarım yapmak gerekmektedir. Minyatürde iskota yakaları, gradinler ve camadan halatları son derece doğru çizildiği görülmektedir. Bu halatlar 9 yelkene kumanda etmekte olup bu geminin en az 9 yelken açabileceğini göstermektedir.
Sonuç olarak Şehbaz-ı Bahrî 44 toplu karavele kalyon sınıfına dahil bir kalyondu. Döneminin en güçlü gemilerinden olmasa da gemi donanmadaki diğer ana harp gemilerinden çok daha hızlı ve kıvraktı. Şehbaz-ı Bahrî’nin yirmi senelik ömrünü 1758 tarihinde tamamlandığı görülmektedir.

http://tarihvemedeniyet.org

http://ahmet-unal.tr.gg/

osmanlidagemiteknolojisi

KATEGORİLER

SAYFA GEZGİNİ

GERÇEK GÜNDEM

ÇOK OKUNANLAR

SOSYAL PAYLAŞIM